تاریخ اجتماعی از حوزه هایی است که محققان برای مطالعه و قلم زدن در آن، با مشکلات بسیاری به ویژه کمبود داده های اطلاعاتی مواجه بوده اند. مشکلاتی در تدوین تاریخ اجتماعی وجود دارد بخشی به دلیل سیطره ی تاریخ سیاسی و نخبه گرایی در تاریخ است. با توجه به این مطالب، یکی از دغدغه-های مورخان جستجوی داده های مفید برای نگارش تاریخ اجتماعی است در میان منابع غیر تاریخ-نگارانه یکی از منابعی که از قابلیت و ظرفی...

با نظر بر آراء مستشرقان و پژوهندگان غربی در خصوص موعود گرایی شیعی در دوران معاصر متوجه تفاوت های متعدد آراء ایشان در زمینه ی مهدویت شیعی با آراء متکلمان برجسته شیعه می شویم.در دوران معاصر به خصوص پس از انقلاب اسلامی ایران پژوهندگان غربی با رویکردهای متفاوتی به موضوع موعود گرایی در تشیع و آثار و نتایج آن پرداخته اند که در این بین رویکردهای سیاسی، اجتماعی، کلامی و تاریخی سهم بیشتری دارند. در این ...

هم‌‌‌‌‌زمان با انقراض پادشاهی صفویان، حکومت شیعی "اوده" به‌‌‌‌‌نحو رسمی در هند شکل گرفت. تعامل علما با حکومت در شرایطی صورت می‌‌‌‌‌پذیرفت که جامعه‌‌ی شیعی هند با سه چالش: استعمار خارجی، تنازعات درون دینی و مذهبی (در قالب نظریه‌‌ی امامت- خلافت)، و نحوه‌‌ی تعامل علمای شیعه با حکومت شیعی اوده روبه‌‌‌‌‌رو بود. در مواجهه با استعمار، هر دو گرایش جهان اسلام با رویکرد انقلابی، اقدام به بازیابی هویت دین...

چکیده در عصر پهلوی اول، با روی‎کارآمدن رضاشاه، مدرنیزاسیون در همۀ ارکان و ابعاد دولت در دستور کار قرارگرفت و نظام قضایی نیز از دایرة شمول مدرنیزاسیون برکنار نماند. رویکرد دولت پهلوی در مدرنیزاسیون نظام قضایی، دوری‎جستن از نظام قضایی شرعی و تمایل به ساختارهای عرفی بود که با مخالفت اکثریت علما مواجه گردید، چراکه در حوزة نظام قضایی علمای شیعی به طور سنتی همواره خود را متولی امر قضا می دانستند. هدف...

چکیدهبرخی از علمای شیعه در راه قبول روایت و خبری که از رسول خدا و یا أئمۀ طاهرین  به آنها می رسد، شیعی مذهب بودن راوی آن حدیث را شرط نمی دانند، بلکه برای ایشان وثوق به راوی کفایت می کند. مؤید این مطلب، تاریخ علمای شیعه است که به این موضوع از نظرگاه های مختلفی نگریسته اند تا جایی که گاه نظریات متضادی در باره توثیق و عدم توثیق راویان عامه بیان داشته اند.این پژوهش در پی آن است که با روش کتابخانه...

چکیده در عصر پهلوی اول، با روی‎کارآمدن رضاشاه، مدرنیزاسیون در همۀ ارکان و ابعاد دولت در دستور کار قرارگرفت و نظام قضایی نیز از دایرة شمول مدرنیزاسیون برکنار نماند. رویکرد دولت پهلوی در مدرنیزاسیون نظام قضایی، دوری‎جستن از نظام قضایی شرعی و تمایل به ساختارهای عرفی بود که با مخالفت اکثریت علما مواجه گردید، چراکه در حوزة نظام قضایی علمای شیعی به طور سنتی همواره خود را متولی امر قضا می‌دانستند. هدف...

رویارویی جامعه ایرانی با جهان جدید، واکنش های فکری و سیاسی مختلفی را در سده اخیر تاریخ ایران برانگیخته و زمینه ساز دو انقلاب بزرگ مشروطیت و انقلاب اسلامی بوده است. این واکنش ها را به مثابه یک زمینه کلی به سه دسته واکنش های حکومت، روشنفکران غیردینی و علمای دینی می توان تقسیم بندی کرد که نظریه سیاسی جدید علمای شیعه در انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی در تقابل یا تعامل با آنها شکل می گیرد. بر این اسا...

در طول اعصار پیشین در نظام قضایی ایران، منصب قضاوت همواره در حیطه اختیارات علما و روحانیون بوده است که این امر با رسمی شدن مذهب تشیع در عصر صفوی، از استحکام بیشتری برخوردار گردید. با روی کار آمدن دولت پهلوی، مدرنیزاسیون در کلیه ابعاد و ارکان مملکت در دستور کار قرار گرفت، طبعاً نظام قضایی سنتی مبتنی بر عرف و شرع نیز از دایرۀ شمول مدرنیزاسیون برکنار نماند. این تغییر و تحولات در ساختار اداری و اجرا...

علامه محمد باقر مجلسی(1110 - 1037ه ق) فرزند مولا محمد تقی مجلسی، از علمای مشهور و نامدار دوره پایانی عهد صفوی است. به اعتقاد بسیاری از دانشمندان شیعی و غیر شیعی، وی مروّج مذهب امامیه در سده یازدهم هجری در ایران بوده، و از نخستین کسانی است که به ترجمه و نشر احادیث ائمه اطهار (ع) به زبان فارسی در ایران همت گماشت. این در حالی است که در آن دوران علمای برجسته، فارسی نویسی با نثر ساده و دور از تکلّف و...

حدیث «یَکُونُ بَعْدی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَة» از مهم ترین احادیث بحث امامت است که علاوه بر منابع شیعی، در منابع ‏اهل سنّت هم به وفور نقل شده است. برخلاف نظر شیعه، علمای اهل سنت از این حدیث، مسئله خلافت خلفای ‏اهل تسنن را برداشت کرده اند. به نظر می رسد راه حل مناسب در تبیین مفهوم این حدیث و بیان نظر صحیح، ‏طرح نظرات مختلف و نقد آنها باشد.‏ در این مقاله پس از بررسی اعتبار سندی حدیث نزد علمای شیعه و اهل سنّت، و نق...